Milaan: het Italiaanse beschavingsoffensief

Als je naar het beroemde Scala operahuis van Milaan gaat, staat daar een grote buste van Toscanini. Deze man verzon dat mensen bij de opera op tijd moesten verschijnen, netjes gekleed moesten gaan, stil moesten zijn tijdens de voorstelling, geen kaartspelletjes moesten spelen en niet mochten dansen (om dat laatste te bereiken heeft hij zelfs overal stoelen neer laten zetten). De opera veranderde daarmee van een sociale ontmoetingsplaats voor de hippe in-crowd naar een plaats waar de burgerlijke elite kon hun waardigheid, hun beschaving kon tonen.
Het operahuis is niet de enige plek waar dit beschavingsoffensief plaats heeft gevonden. De plaatselijke geestelijken hebben op een gegeven moment besloten de grote deuren aan de zijkant van de Duomo (de centrale kathedraal) te sluiten en te vervangen door nog een altaar, voornamelijk om te voorkomen dat mensen tijdens de dienst met paard en wagen naar binnen rijden. Tegenwoordig is het al verboden met ontblootte schouders of knieën naar binnen te gaan. De normen van hoe je je in de kerk moet gedragen zijn flink aangestrengd.
Overal waar je heen gaat op reis heeft de bestaande bevolking de neiging hun eigen plaats onredelijk op te hemelen en tot het meest bijzondere plekje ter wereld te benoemen. De Milanesen hebben dat ook (de gids noemde 'het laatste avondmaal' steevast een wonder, de schilder Leonardo da Vinci was de enige genie die de wereld echt gekend heeft), maar gelukkig zijn Italianen ver genoeg ontwikkeld om tegelijkertijd naar hun erfenis met een zeker cynisme te kijken. Het is wel heel romantisch om te bedenken hoe een muurschildering als 'het laatste avondmaal' er in zijn oorspronkelijke staat uit gezien zou hebben, maar bedenk dan wel dat die versie hoogstens een paar jaar heeft bestaan. Al binnen twee eeuwen was de schildering zo ver vervaagd, dat de Dominicaanse monikken een nieuwe deur aanlegden, negeerden ze de schildering dan ook en sneden daarmee een stuk van de schildering af. Als toerist verlang je de Dumo zonder de steigers te zien, omdat je dan op één of andere manier de échte Duomo zou kunnen zien, zoals hij bedoeld was. De gids merkt echter cynisch op dat de Duomo sinds ze begonnen zijn altijd in ombouw was, steeds weer met andere architectuursideeën in het achterhoofd. Er is derhalve letterlijk nog geen Milanees geweest die de Duomo zonder steigers heeft gezien.
Vroeger zou een denker nog de vraag gesteld hebben wat dan de échte Duomo is: met of zonder steigers? Maar de Milanesen hebben allang de lessen van de moderniteit geleerd: er is helemaal geen échte Duomo. Het is een project wat steeds weer verandert. En daarmee zijn de Milanesen al een stap verder dan de stricte standaarden die het beschavingsoffensief van ze vereist.